Σήμερα θα ασχοληθούμε με ακόμα ένα πολύ βασικό φινάλε, που όλοι οι σκακιστές οφείλουν να κατανοήσουν σε βάθος. Σε προηγούμενο μάθημα είδαμε πώς χειριζόμαστε τη θέση Βασιλιάς εναντίον Βασιλιά και πιονιού, όταν ο αμυνόμενος Βασιλιάς καταλαμβάνει το τετράγωνο μπροστά στο πιόνι. Σε εκείνη την περίπτωση η θέση ήταν ισόπαλη, ανεξάρτητα με το ποια παράταξη έχει την κίνηση.
Σε αυτό το μάθημα θα εξετάσουμε τις προϋποθέσεις που απαιτούνται για να κερδίζει η θέση με το πιόνι πάνω (θεωρία κρίσιμων τετραγώνων), ενώ παράλληλα θα εξηγήσουμε την έννοια της οποζισιόν (αντίθεση) που αποτελεί πολύ χρήσιμο εργαλείο-οδηγό στα φινάλε πιονιών και όχι μόνο!
Ας ξεκινήσουμε με την οποζισιόν. Λέμε ότι μια παράταξη έχει κερδίσει την οποζισιόν όταν ΔΕΝ είναι η σειρά της να παίξει και οι Βασιλιάδες έχουν απόσταση μεταξύ τους ένα τετράγωνο, είτε οριζόντια, είτε κάθετα, είτε διαγώνια. Μάλιστα σε αυτές τις περιπτώσεις η οποζισιόν ονομάζεται οριζόντια, κάθετη ή διαγώνια αντίστοιχα. Η έννοια της οποζισιόν γενικεύεται και όταν η απόσταση μεταξύ των Βασιλιάδων είναι τρία ή σπανιότερα ακόμα και πέντε τετράγωνα, οπότε αναφερόμαστε σε αυτή σαν μακρινή οποζισιόν.
Στο παρακάτω διάγραμμα η παράταξη που δεν έχει την κίνηση, έχει την οποζισιόν.
Η αξία της οποζισιόν, που την έχει αναδείξει ως χρήσιμο εργαλείο στα φινάλε πιονιών, είναι ότι η παράταξη που την έχει, εμποδίζει τον αντίπαλο Βασιλιά να προωθηθεί. Έτσι στο παραπάνω διάγραμμα ο Λευκός που έχει την κίνηση, είναι υποχρεωμένος να παίξει στο πλάι αντί να προωθήσει το Βασιλιά του προς το τετράγωνο της προαγωγής.
Θεωρία κρίσιμων τετραγώνων: Στα φινάλε Βασιλιάς εναντίον Βασιλιά και πιονιού, όταν το πιόνι δεν ανήκει στις ακραίες στήλες, υπάρχουν τρία τετράγωνα που ονομάζονται κρίσιμα. Για τα πιόνια που δεν έχουν περάσει το κέντρο, τα κρίσιμα τετράγωνα βρίσκονται δύο γραμμές μπροστά από το πιόνι στη στήλη του πιονιού και τις δύο διπλανές της.
Παράδειγμα:
Στο παραπάνω διάγραμμα τα κρίσιμα τετράγωνα για το πιόνι ε2 είναι τα τετράγωνα δ4, ε4 και ζ4.
Για τα πιόνια που έχουν περάσει το κέντρο τα κρίσιμα τετράγωνα είναι τα τρία μπροστινά τους.
Παράδειγμα:
Σε αυτό το διάγραμμα τα κρίσιμα τετράγωνα για το πιόνι ε5 είναι τα τετράγωνα δ6, ε6 και ζ6.
Κανόνας: Όταν ο επιτιθέμενος Βασιλιάς καταλάβει ένα από τα κρίσιμα τετράγωνα τότε με σωστό παιχνίδι το πιόνι προάγεται!
Προσοχή ο κανόνας δεν αναφέρει τίποτα για τον αμυνόμενο Βασιλιά. Αυτό σημαίνει ότι ο αμυνόμενος δεν εξασφαλίζεται αν πατήσει σε κρίσιμο τετράγωνο αλλά μόνο αν εμποδίσει τον επιτιθέμενο να πατήσει αυτός.
Ένας δεύτερος κανόνας που προκύπτει από τα παραπάνω είναι ο εξής:
Κανόνας: Όποια παράταξη πάρει την οποζισιόν, όταν ανάμεσα στους Βασιλιάδες βρίσκεται κρίσιμο τετράγωνο, πετυχαίνει το σκοπό της. Αυτό σημαίνει ότι με σωστό παιχνίδι ο επιτιθέμενος κερδίζει ή ο αμυνόμενος πετυχαίνει ισοπαλία.
Εφαρμογή των παραπάνω αποτελεί η ανάλυση που ακολουθεί: